Βιβλιοκριτική, ΨΥΧ-ΩΣΕΙΣ ΣΕ ΜΠΛΕ ΜΑΡΕΝ

Πώς να μιλήσει κανείς για ένα ποίημα;

Της Ηλέκτρας Μπεθυμούτη

Η ποίηση δε μπορεί να υποβληθεί σε λογική επεξεργασία. Δεν μπορούμε να φέρουμε τη καλλιτεχνική και δημιουργική διαδικασία εξ ολοκλήρου μέσα στον κόσμο του συνειδητού σκοπού και της περιγραφής. Γιατί η ποίηση δεν είναι παραμορφωμένη πεζογραφία. H ποίηση /αισθητική / τέχνη δεν υποκλίνεται στην επιστημονική ερμηνευτική (Bateson), όχι γιατί ο ποιητικός λόγος υπερβαίνει τον καθημερινό λόγο, αλλά γιατί ο ποιητικός λόγος είναι λόγος συμβολικός.

Εδώ βρίσκεται η δυσκολία αλλά και το ευτύχημα του να επικοινωνεί κανείς με ένα ποίημα: ο ποιητικός λόγος, όπως κάθε μορφή συμβολικής επικοινωνίας, είναι ένας βαθύτερος, (μπλε μαρέν), έμφυτος και πανανθρώπινος λόγος. Και σε αυτή τη βάση,  μπορεί να μιλήσει κανείς για ένα ποίημα, στη βάση της επικοινωνίας και της συμβολικής αλληλεπίδρασης.

Η τέχνη, η ποίηση βοηθάει την περιορισμένη από το λόγο συνείδησή μας να κάνει δυναμικά περάσματα από το εγώ στο εμείς, και να συμπεριλάβει τη σχέση. Η ποίηση δεν αφορά μια ατομική κατάσταση. Ο ποιητής επικαλείται τη σχέση για να δημιουργήσει, σχετίζεται με το δημιούργημα και δημιουργεί μια σχέση με τον αναγνώστη (η μούσα στον Όμηρο, ιδωμένη κατά αυτόν τον τρόπο είναι η προσωποποίηση αυτών των σχέσεων).

Με τον ίδιο τρόπο, η σχέση είναι η αφετηρία του ψυχωτικού λόγου: τη σχέση επικαλείται και στη σχέση στοχεύει μέσα από συμβολισμούς. Το ψυχωτικό παραλήρημα σαν ένα ποίημα γίνεται κατανοητό.

Οι Ψυχώσεις, λέξη που συναντάμε στον τίτλο της νέας ποιητικής συλλογής της Ιωάννας Αμπατζή, είναι μια εκδήλωση του ψυχικού πόνου που κοινωνείται στον Άλλο απεγνωσμένα μέσα από το παράλογο. Και πολύ έντεχνα, άμεσα, σχεδόν αφοπλιστικά η ποιήτρια απαντά στο ψυχιατρικό κατεστημένο, βάζοντας μια μικρή παύλα. [Ψυχ, παύλα, ώσεις] Οι  Ψυχ-ώσεις είναι και οι ώσεις της ψυχής, όπως λέει η ίδια χαρακτηριστικά, τα πετάγματα και οι εξάρσεις της. Είναι μια βαθειά ανάγκη πως το συσχετίζεσται, ώσεις που νοηματοδοτούνται μέσα στις σχέσεις. Και αυτή η συσχέτιση τοποθετείται σε χρώμα μπλε μαρέν, είναι αυτό η μελανιά ή η μελαγχολία καμιά φορά της εμπειρίας των σχέσεων; Είναι όπως πάλι λέει η ίδια, μια θάλασσα βαθειά; Και εάν ναι, μας τρομάζει να κολυμπήσουμε μέχρι εκεί; Ή μήπως είναι ένα σημείο γαλήνης και ηρεμίας μέσα στο χάρτη των ζωών μας, στους ρυθμούς της ζωής και του θανάτου;

Η γραφή της Ιωάννας αφοπλίζει, ακουμπάει επάνω μας σαν ξυράφι, απωθεί, ταράζει, κραυγάζει το λόγο αυτού που του αφαιρέθηκε ο λόγος, και με αυτό τον τρόπο αγγίζει το ανέκφραστο, αυτό που τόσες φορές δεν ειπώθηκε.

Κάθε ποίημα κοινωνεί μια ιστορία. Και αναρωτιόμαστε καμιά φορά εάν είναι μια βιωματική αφήγηση της δημιουργού ή μια πραγματική ιστορία κάποιου άλλου. Ή μήπως ανασύρει μέσα μας ιστορίες στις οποίες όλοι κατοικούμε φαντασιακά, άρα και συναισθηματικά, και με αυτό τον τρόπο τις μοιραζόμαστε: η διάψευση των ονείρων μας, ο λυγμός από ένα παράπονο που μόλις πνίξαμε, οι ελπίδες μας που μας εγκαλούν από τα κατώγια φωνάζοντας για ό,τι δε ζήσαμε, οι αναμνήσεις που όπως χαρακτηριστικά λέει η ποιήτρια, γδέρνουν, μα και η ανάγκη μας για ένα άλλο μέλλον που βάζει καμιά φορά, περίτεχνα, ενέχυρο το παρόν μας. Διαβασμένες με αυτό τον τρόπο, οι ιστορίες του Άλλου, ιστορίες εκπόρνευσης, βιασμού, ψυχιατρικού εγκλεισμού, διαπόμπεψης,  γίνονται και δικές μας ιστορίες, στο βαθμό που ακόμα και όταν το βίωμα φαινομενικά διαχωρίζει τον εαυτό από τον άλλο, δεν παύει και να μας ενώνει σε ένα βαθύτερο ψυχικό επίπεδο.

Σε όλο το ποιητικό έργο συναισθάνεται κανείς αυτό που θα ονομάζαμε το απών αλλά εννοούμενο: μια που κάθε περιγραφή υπονοεί και συμπεριλαμβάνει αυτό που απουσιάζει: η απώλεια την παρουσία, η καταστροφή τη δημιουργία, η μοναξιά τη σχέση. Κάθε κραυγή, κάθε βούτηγμα στον πόνο και κάθε ασχήμια, κάνει παρούσα την ανάγκη για ομορφιά. Και η έννοια της ομορφιάς όπως λένε κάποιοι διανοητές, είναι περίπλοκη και περιλαμβάνει την αίσθηση του επώδυνου, ή αλλιώς, απόντος του πόνου δεν υφίσταται ψυχική ζωή (Bion).

Η ποιητική συλλογή Ψυχ-ώσεις σε Μπλε Μαρέν διατίθεται στον χώρο των εκδόσεων Μολύβι (Λ. Ιασωνίδου 10, Καλαμαριά – 2311 284046, 6948524500 στο e-shop του εκδοτικού κάνοντας κλικ στον σύνδεσμο: http://www.ekdoseis-molybi.gr/product.php?id_product=34 και στα βιβλιοπωλεία. 

Η Ηλέκτρα Μπεθυμούτη είναι Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια και Εκπαιδεύτρια Ψυχικής Υγείας. Απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, εξειδικεύτηκε στην Συστημική Ψυχοθεραπεία και στην Solution Focused Therapy, σε επίπεδο Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων (Msc). Είναι κάτοχος των Master του Universidad Pontificia de Salamanca, και Universidad Autónoma de Barcelona της Ισπανίας και εκτέλεσε ερευνήτρια μέσω του Διδακτορικού Προγράμματος του Τμήματος Ψυχιατρικής του Universidad Autónoma de Barcelona. Εργάστηκε ως Ψυχολόγος στην Ισπανία, στον Οργανισμό Ψυχολογικής Υποστήριξης Θυμάτων Σεξουαλικής και Οικογενειακής Βίας, σε Κέντρο Θεραπείας ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, σε Κέντρο Υποστήριξης ατόμων με Νοητική Αναπηρία, στο Σωφρονιστικό Ίδρυμα Brians, και στην Ψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Sant Pau y Santa Creu στη Βαρκελώνη. Παράλληλα εκπαιδεύτηκε ως Μεσολαβητής σε Καταστάσεις Κρίσεων, Crisis Interventions, είναι μέλος της Ομάδας Άμεσης Ανταπόκρισης Έκτακτου Ανάγκης (E.R.I.E) και βραβεύτηκε για τη δράση της από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας της Ισπανίας.

Είναι μέλος της Συστημικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος (Σ.Ε.Β.Ε.), επιστημονική εταιρεία οικογενειακών και συστημικών θεραπευτών και του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων (Σ.Ε.Ψ.)

Σήμερα εργάζεται ως Eκπαιδεύτρια, trainer, και εισηγήτρια Σεμιναρίων στον Τομέα Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ παράλληλα παρέχει υπηρεσίες ατομικής και ομαδικής συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας στο ιδιωτικό της γραφείο, στη Θεσσαλονίκη.

www.kentrobienestar.com

http://psychotherapypsicoterapia.blogspot.com/